Cửa bức bàn là gì ?
Cửa bức bàn là kiểu cửa truyền thống trong những ngôi nhà gỗ cổ của người Việt ta, vậy Cửa bức bàn là gì, cấu tạo, kiểu dáng và ý nghĩa của nó như thế nào, mời các bạn cùng nhà thờ họ tìm hiểu nội dung dưới đây của bài viết.
Cửa bức bàn là gì?
Cửa bức bàn hay còn được biết đến với cái tên cửa bích bàn, là kiểu cửa cổ trong các công trình kiến trúc nhà gỗ truyền thống của Việt Nam. Không gian để làm cửa là khoảng trống ở giữa hai cột của một gian nhà. Trên mỗi bộ cửa sẽ có nhiều cánh, số cánh thường là số chẵn 2,4 hoặc 6. Trong đó bộ bức bàn 4 cánh là phổ biến nhất bởi chúng không dùng bản lề như kiểu cửa hiện đại mà nó dùng cối quay giúp cánh không bị xệ và có thể tháo lắp linh hoạt khi nhà có công việc.
Theo chiều cao, mỗi cánh cửa sẽ được chia thành 5 khoảng. Trong đó có ba khoảng nhỏ lần lượt là lá cổ ở trên – giữa – dưới cùng của cánh cửa và hai lá pano có chiều cao lớn hơn. Lá cổ chính của cửa là 3 miếng gỗ nằm xen kẽ với pano. Trên các pano có thể để trơn hoặc trạm khắc hoa văn tùy vào sở thích của gia chủ.
Xem thêm: Cửa Võng Là gì?
Cấu tạo Cửa bức bàn
Cửa bức bàn là kiểu cửa cổ truyền thống của người Việt, do đó, cấu tạo của nó cũng không quá cầu kỳ, phức tạp, mà nó được thiết kế rất đơn giản, tiện lợi phù hợp với thói quen, nếp sống văn hóa và tính cách thật thà chất phác của con người quê ta. Cụ thể cửa bức bạn có cấu tạo như sau:
Cánh cửa: có 2 loại, mỗi loại sẽ phù hợp với từng không gian sử dụng riêng biệt. Trong đó loại cửa ghép sẽ được dùng trong các công trình nhà ở dân dụng, còn cửa thượng song hạ bản thì thường được sử dụng rộng rãi tại các đình chùa hoặc nhà thờ họ.
Cối cửa : như đã nói ở trên, bức bàn là loại cửa nhà gỗ cổ nên không sử dụng bản lề mà thợ mộc sẽ dùng cối quay để tiện di chuyển, tháo lắp và ngăn cho cánh bị chảy xệ, xô dịch.
Khóa Cửa bức bàn : Trước đây, khóa cửa được thiết kế theo dạng then cài, có thanh chốt (suốt cửa). Tuy nhiên các loại Cửa bức bàn hiện đại ngày nay đã được thay thế bằng khóa kim loại nhằm đảm bảo an ninh cho ngôi nhà cũng như an toàn cho gia chủ.
Xem thêm: Cửa võng tứ linh là gì?
Phân loại Cửa bức bàn
Cửa bức bàn gồm 2 loại chính là cửa thượng song hạ bản và cửa ghép, mỗi loại có một ưu điểm và tính năng nổi bật riêng, phù hợp với từng sở thích khác nhau của gia chủ.
Cửa thượng song hạ bản luôn là thiết kế được ưa chuộng nhất từ xưa đến nay. Cánh cửa sử dụng khung bằng gỗ thanh, phần dưới được thưng ván đặc, phần trên được lắm chắn song chắc chắn. Điều này vừa đảm bảo tính thẩm mỹ, an toàn cho ngôi nhà, vừa đảm bảo tính phong thủy mang đến vượng khí tốt cho ngôi nhà.
Đối với cửa ghép, đây là loại cửa được ghép lại từ các phần gỗ khác nhau là lá cổ và pano.
Xem thêm: Án gian thờ là gì?
Ý nghĩa cửa bức bàn
Ban đầu, Cửa bức bàn được hình thành với mục đích đơn thuần là để che chắn. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển của các công trình nhà cổ truyền Việt Nam, Cửa bức bàn dần được cải tiến và mang đến giá trị thẩm mỹ cao cũng như nhiều ý nghĩa văn hóa sâu sắc.
Cửa bức bàn được thiết kế có bậc cấp phân biệt giữa trong và ngoài nhà. Bậc cấp được thiết kế với một độ cao hợp lý để khách khi bước vào nhà sẽ phải hơi cúi đầu để ý tránh vấp ngã, qua đó thể hiện sự tôn trọng của người khách với gia chủ và gia tiên trong nhà.
Những đường nét hoa văn được chạm khắc trên Cửa bức bàn thể hiện tính cách, quan điểm và vị thế của gia chủ. Chẳng hạn, những người thích yêu thích sự hoa lệ, diêm dúa thì các mẫu Cửa bức bàn theo lối cổ điển sử dụng các họa tiết hoa văn được chạm khắc cầu kỳ, tinh xảo sẽ là sự lựa chọn hoàn hảo. Ngược lại, những người có tính cách giản dị, mộc mạc sẽ thích hợp với các mẫu Cửa bức bàn hiện đại, đơn giản.
Xem thêm: Sập thờ tam cấp là gì?
Kích thước cửa bức bàn
Dù là cửa thượng song hạ bản hay cửa ghép thì kích thước cửa đều phụ thuộc vào kết cấu chiều cao của ngôi nhà. Thông thường 1 bộ Cửa bức bàn truyền thống sẽ có chiều cao bằng cột con và chiều rộng bằng khoảng cách bước gian của ngôi nhà.
Xem thêm: Tứ linh là gì? Tứ tượng là gì?
Cách chọn cửa bức bàn
Để lựa chọn được một mẫu cửa chính sang trọng, phù hợp cho không gian nhà thờ họ, nhà gỗ 3 gian và nhà gỗ 5 gian, bạn hãy tham khảo các tiêu chí dưới đây:
– Tiêu chí đầu tiên chúng ta không thể bỏ qua đó là chất lượng gỗ làm cửa. Gia chủ nên chọn các loại gỗ có chất lượng tốt cứng cáp, khả năng đàn hồi và chống mối mọt tốt, ít bị cong vênh, chịu được khí hậu nóng ẩm mưa nhiều của nước ta.
– Về hoa văn trang trí: Gia chủ nên lựa chọn hoa văn được các nghệ nhân điêu khắc thủ công thay cho máy CNC. Những đường nét chạm khắc trên cánh cửa được thực hiện thủ công sẽ toát lên được cái hồn cốt của bức họa. Còn hoa văn được tạo bằng CNC nhìn thì thoáng qua cũng khá đẹp mắt nhưng nhìn kỹ sẽ không có hồn, mềm mại, linh hoạt, uyển chuyển như thủ công.
Xem thêm: Cách lau dọn ban thờ
Cách lắp Cửa bức bàn
Cửa bức bàn là bộ phận lắp dựng sau cùng khi thi công nhà gỗ cổ, sau khi công trình đã gần hoàn thiện gia chủ có thể tiến hành lắp cửa như sau:
- Lắp cối quay: Nếu gia chủ không tự làm được thì hãy thuê thợ có tay nghề cao nhờ làm giúp. Thợ sẽ khoan đục xà trên và ngưỡng cửa bên dưới để tạo ra các cối quay. Điều này cũng làm tương tự với cánh cửa sao cho kích thước và khoảng cách phù hợp để ghép nối với nhau.
- Lắp cửa : Theo thứ tự thì hai cánh cửa ở giữa một gian sẽ được lắp dựng trước, tiếp đến là hai cánh bên cạnh và các cánh còn lại đến hết.
- Kiểm tra: Các cánh cửa sau khi được lắp phải đảm bảo tính thẩm mỹ, chức năng đóng mở hoạt động tốt, ổn định, trơn tru, khóa cửa được lắp chắc chắn, đảm bảo an toàn cho ngôi nhà.
Xem thêm: Cách bốc bát hương chuẩn nhất
Các mẫu Cửa bức bàn đẹp nhất hiện nay
Nét đẹp của Cửa bức bàn thường được đánh giá dựa trên 2 yếu tố: chất liệu và hoa văn chạm khắc trên các tấm pano. Đối với những mẫu Cửa bức bàn không sử dụng hoa văn thì giá trị của nó được tính dựa trên đường vân và màu sắc gỗ. Sau đây là những hình ảnh Cửa bức bàn đẹp nhất được chúng tôi tổng hợp mời các bạn cùng chiêm ngưỡng.
Cửa bức bàn cổ kiểu truyền thống được các nghệ nhân chạm khắc hoa văn Tùng – Cúc – Trúc -Mai trên pano vô cùng hoàn hảo.
Cửa bức bàn cổ được lưu giữ nguyên bản hoặc phục chế lại sử dụng đường nét hoa văn với đề tài quen thuộc: tứ quý, tứ linh, long – phụng,… luôn là các tác phẩm có giá trị thẩm mỹ cao.
Để tiếp tục giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống trong nghề mộc, các nghệ nhân ngày nay đã cải tiến những nét hoa văn trang trí sao cho phù hợp hơn với thời đại. Và mẫu Cửa bức bàn hiện đại dành cho nhà thờ họ này là một trong những thiết kế như vậy.
Mẫu Cửa bức bàn hiện đại tuy có thiết kế đơn giản nhưng luôn mang cái hồn của dân tộc.
Trên đây là những thông tin liên quan đến Cửa bức bàn , cửa thượng song hạ bản, cảm ơn quý đọc giả đã theo dõi bài viết của chúng tôi.
